Ιστορία

Που βρίσκεται το χωριό
Η Κοινότητα της Ψιμολόφου είναι ένα από τα χωριά του διαμερίσματος Ορεινής της επαρχίας Λευκωσίας και αποτελεί μέρος του συμπλέγματος της Ταμασσού. Βρίσκεται περίπου 16χλμ. Νοτιοανατολικά της Λευκωσίας και είναι κτισμένη στη δεξιά όχθη του ποταμού Πεδιαίου. Βρίσκεται σε υψόμετρο 330 μέτρων.

Από που πήρε την ονομασία του
Η ονομασία του χωριού, σύμφωνα με τον Jack C. Goodwin, προήλθε από ένα λόφο της περιοχής, τον Όψιμο Λόφο, που σημαίνει ένας λόφος καλός για καλλιέργεια. Ο Νέαρχος Κληρίδης, ερμηνεύει την ονομασία της Κοινότητας πάλι από τον Όψιμο Λόφο αλλά γιατί τα σιτηρά που καλλιεργούνται στην περιοχή αυτή ωριμάζουν αργότερα από τα σιτηρά που καλλιεργούνται σε άλλες γειτονικές περιοχές. Ο συνοικισμός, λοιπόν, που υπήρχε παλιά στην περιοχή του Όψιμου Λόφου με την πάροδο του χρόνου κατέληξε στην ονομασία Ψιμολόφου.

Σύμφωνα όμως με άλλη εκδοχή, το χωριό πήρε το όνομα του από το σχήμα του λόφου που αναφέρεται πιο πάνω, ο οποίος είχε σχήμα ψωμιού. Η συνένωση των δύο λέξεων ψωμί-λόφος, έδωσε το όνομα Ψωμολόφου. Πάντως παλαιότερα επί Αγγλοκρατίας, το χωριό πράγματι ονομαζόταν Psomolophou. Κατ’ άλλους το όνομα προήλθε από το «ψηλός λόγος». Ο λόφος αυτός δεσπόζει της περιοχής και βρίσκεται στα βορειοδυτικά του χωριού και κατά καιρούς έχουν ανακαλυφθεί σ’ αυτόν κουρσεμένοι τάφοι. Μέρος του λόφου τώρα έχει ισοπεδωθεί και ανεγέρθηκε εκεί το σημερινό κοινοτικό γήπεδο του χωριού.

Η ιστορία του χωριού
Ο συνοικισμός της Ψιμολόφου χρονολογείται από τη Μεσαιωνική εποχή ή και νωρίτερα, καθώς υπάρχουν στην περιοχή ερείπια διαφόρων αρχαιότερων παρεκκλησιών. Αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι κατά τη Φραγκοκρατία η Ψιμολόφου ήταν κάτω από την ηγεμονία των Τεμπλιωτών που ήσαν Φράγκοι μοναχοί και είχαν σαν κέντρο τους το χωριό Τέμπλο στην επαρχία Κερύνειας.

Πληροφορίες από το βιβλίο του Jack C. Goodwin, λένε ότι, η Ψιμολόφου ήταν υποχρεωμένη να πληρώνει φόρους στο Πατριαρχείο της Ιερουσαλήμ, το οποίο είχε μετακομίσει στην Κύπρο μετά την κατάρρευση της Χριστιανικής Εξουσίας εκεί το 1291.

Αργότερα, γύρω στο 1326 υπάρχουν γραπτά κείμενα μέσα από τα οποία φαίνεται να δίνονται οδηγίες από τον E. Rey Recherches προς τον Επίσκοπο Πάφου κα τον καρδινάλιο του Αγίου Παύλου της Αντιόχειας όπως τον πληροφορήσουν κατά πόσο η «δεκάτη» που δίνει το Psimolophou ξεπερνά τα 120 χρυσά Φλορίνια το χρόνο.

Επί Ενετοκρατίας, το χωριό Ψιμολόφου μαζί με τη γειτονική Δευτερά ήταν μέρος της περιουσίας του λόρδου Peter Lase την οποίαν κληροδότησε στο μεγάλο του γιο. Αυτή την περίοδο φυτεύτηκαν χιλιάδες ελαιόδεντρα στην περιοχή από τα οποία υπάρχουν αρκετά μέχρι και σήμερα.

Επί Τουρκοκρατίας αρκετή γόνιμη γη περιήλθε στα χέρια των Τούρκων αγάδων, απόγονοι των οποίων ζούσαν μέχρι το 1960 οπότε και έφυγαν με τα γνωστά γεγονότα της εποχής. Χαρακτηριστικά έχουν διασωθεί μέχρι σήμερα τουρκικές ονομασίες μεγάλων κάμπων που σίγουρα ανήκαν σε Τούρκους αγάδες, όπως ο «Κάμπος του Μουρούτη» και οι «Κούσεοι». Στους «Κούσεους» υπάρχει μέχρι σήμερα χαλασμένο αρχοντικό όπου πριν έρθουν οι Τούρκοι φαίνεται πως ήταν η έδρα των Φράγκων φεουδαρχών.

Επί τουρκοκρατίας πολλοί κάτοικοι για να γλιτώσουν τις περιουσίες τους από τις αρπαγές των Τούρκων δώριζαν στην Ιερά Μονή του Μαχαιρά. Έτσι η Μονή του Μαχαιρά απόκτησε τεράστια περιουσία. Στα κτήματα αυτά εργάζονταν οι μοναχοί της Μονής, οι οποίοι διανυκτέρευαν στο χωριό σε μεγάλο Μετόχι με πολλά δωμάτια – οντάδες – για τους καλόγηρους, αποθήκες και άλλα υποστατικά. Το Μετόχι καθώς και μεγάλο μέρος της περιουσίας αυτής έχει πουληθεί, παρόλο που αρκετά κτήματα μέχρι σήμερα είναι στην κατοχή της Μονής.

Κατά την διάρκεια του Απελευθερωτικού Αγώνα του 1955-1959 και στην Τουρκική ανταρσία του 1963 καθώς και στον πόλεμο του 1974, αρκετοί κάτοικοι της κοινότητας έδωσαν το παρόν τους. Στις μάχες της Τυλληρίας το 1964 σκοτώθηκε ο Γρηγόρης Νικολάου Λουβιάς. Ενώ από την Τούρκικη εισβολή του 1974 τέσσερις κάτοικοι της κοινότητας μας εξακολουθούν να είναι αγνοούμενοι.